Kanuni'nin Yahya Efendi'ye "Bu devlet ne zaman çökmeye yüz tutar? " Suali

Kanuni Sultan Süleyman

      Kanuni Sultan Süleyman, İslamın şilahşörlüğünü yapan devletinin akıbetini hayal eder, günün birinde "Osmanoğulları da inişe geçer çökmeye yüz tutar mı?" diye derin derin düşünmeye başlar... Bu gibi soruları çoğu zaman sütkardeşi meşhur alim Yahya Efendi'ye sorduğundan bunu da sormaya niyet eder. Güzel bir hatla yazdığı mektubu keşfine inandığı Yahya Efendiye gönderir... "Sen ilahi sırlara vakıfsın. Kerem eyle de bizi aydınlat. Bir devlet hangi halde çöker? Osmanoğulları'nın akıbeti nasıl olur? Bir gün olur da izmihale uğrar mı?" şeklinde mektubunu gönderir.

      Güzel bir hatla yazılmış mektubu okuyan Yahya Efendi'nin cevabı bir bakıma çok kısa, bir bakıma içinden çıklmaz bir hal alır:

   - Neme lazım be sultanım

      Topkapı Sarayı'nda bu cevabı hayretle okuyan Kanuni, bir mana veremez. Yahya Efendi gibi bir zatın böylesine basit bir cevapla işi geçiştireceğini pek düşünmez. Söylenmeye başlar: "Acaba bilmediğimiz bir mana mı vardır bu cevapta?" Nihayet kalkar, Yahya Efendi'nin Beşiktaş'taki dergahına gelir. Sitem dolu sorusuna tekrar sorar:

   - Ağabey ne olur mektubuma cevap ver. Bizi geçiştirme, soruyu ciddiye al!

   - Sultanım sizin sorunuzu ciddiye almamak kabil mi? Ben sorunuzun üzerine iyice düşündüm ve kanaatimi de açıkça arz ettim.

   - İyi ama bu cevaptan birşey anlamadım. Sadece "Neme lazım be sultanım!" demişsiniz. Sanki "Beni böyle işlere karıştırma." der gibi bir anlam çıkarıyorum.

   - Sultanım! Bir devlette zulüm yayılsa, haksızlık şayi olsa, işitenler  de "Neme lazım" deyip uzaklaşsalar, sonra koyunları kurtlar değil de çobanlar yese, bilenler bunu söylemeyip sussa. Fakirlerin, muhtaçların, yoksulların, kimsesizlerin, feryadı göklere çıksa da bunu da taşlardan başkası işitmese, işte o zaman devletin sonu görünür.

   - Sultanım! Böyle durumlardan sonra devletin hazinesi boşalır, halkın itimat ve hürmeti sarsılır. Asayişe itaat hissi gider, halkta hükümet duygusu yok olur. Çöküş ve izmihlal de böylece mukadder hale gelir... 

      Bunları dinlerken ağlamaya başlayan koca sultan, söyleneni başını sallayarak tasdik eder, sonra da kendisini böyle ikaz eden bir alime memleketinin sahip olduğu için Allah'a şükreder.